Standpunt van Natuurmonumenten over duurzame energie

Probleem

Om klimaatverandering te beperken is het noodzakelijk om over te stappen van verbranding van fossiele brandstoffen naar opwekken van duurzame energie. In 2050 moet de energieproductie in Nederland volledig duurzaam zijn. Daarom worden er steeds meer windmolens gebouwd en zonnevelden aangelegd. De locatiekeuze en inpassing hiervan is van groot belang want de ruimte in Nederland is schaars en de druk op de natuur groot. Grootschalige zonneparken of windmolens kunnen de openheid en het cultuurhistorische karakter van natuurgebieden en waardevolle landschappen aantasten. Windmolens kunnen ook zorgen voor verstoring van vogels en vleermuizen en hun leefgebieden.

Standpunt

Natuurmonumenten pleit voor het besparen van energie. Want hoe meer energie we besparen in Nederland hoe minder energie hoeft worden opgewekt. Daarnaast is Natuurmonumenten voorstander van het stoppen met fossiele energie en het opwekken van duurzame energie. Maar wel op de juiste plek; daar waar de natuur er niet onder lijdt en met goede inpassing in het landschap. Natuurmonumenten vindt dat windmolens en grootschalige zonnevelden niet passen in natuurgebieden. De natuur in Nederland staat onder druk en in natuurgebieden staat bescherming van leefgebieden en het behoud van planten- en diersoorten voorop. Daar past het opwekken van energie niet in.

Zon op land

Zonnepanelen zien wij in eerste plaats op daken van woningen en bedrijven, gecombineerd met plaatsing bij grootschalige infrastructuren. Op grootschalige zonneparken op land én water zijn we kritisch. Het Rijk en andere overheden hebben afspraken gemaakt over locaties voor de opwekking van zonne-energie. Eerst wordt gekeken of plaatsing op daken en gevels mogelijk is, daarna komen andere locaties in beeld, zoals parkeerplaatsen, stortplaatsen en langs wegen. Gezien het grote beslag op de schaarse ruimte in Nederland zijn zonneweides en zonneparken op landbouw- en natuurgronden, met enkele uitzonderingen, niet langer toegestaan. Natuurmonumenten vindt dat een goed uitgangspunt.

Lees meer:

• Visie Natuurmonumenten op zonne-energie.

Wind op land

Natuurmonumenten vindt dat windmolens niet thuishoren in cultuurhistorische en landschappelijk waardevolle gebieden. Ze onderscheiden zich door hun ongerepte horizon of cultuurhistorische waarde en bieden plek voor mensen om rust en ruimte te ervaren. Windmolens passen vaak goed bij bedrijventerreinen en grootschalige infrastructurele voorzieningen. Daarnaast adviseert Natuurmonumenten windmolens zoveel mogelijk te concentreren. Dat beperkt negatieve effecten en zo kunnen landschappen elders gespaard worden. Het plaatsen van windmolens kan alleen in samenspraak met omwonenden en betrokkenen. Ook daar maakt Natuurmonumenten zich hard voor.

Ons standpunt wordt ondersteund door onze Nationale Landschap Enquête (2019) onder ruim 45.000 mensen. Daaruit blijkt dat deelnemers met name kleinschalige landschappen (81%) en natuurgebieden (78%) ongeschikt vinden voor windmolens. Ook blijkt uit de enquête dat de meesten vinden dat natuurgebieden en kleinschalige landschappen ongeschikte locaties zijn voor zonnepanelen.

Natuurmonumenten benadrukt het belang van onderzoek blijven doen naar de (cumulatieve) effecten op natuur. Verstoring of verlies van planten, dieren en hun leefgebieden moet voorkomen worden. In of dichtbij natuurgebieden is er bijvoorbeeld een grote kans dat vogels en vleermuizen slachtoffer worden van windmolens.

Wind op zee

Natuurmonumenten is voorstander voor windmolens op zee, maar niet in beschermde mariene natuurgebieden. Dit om verstoring van en schade aan natuur te voorkomen. Daarnaast zijn wij voor windmolens buiten de twaalfmijlszone (verder dan 22 km uit de kust), waarbij het effect op het landschap en beleving acceptabel is.

Tegelijkertijd zien we ook kansen voor de natuur. Windmolenparken kunnen positief uitpakken voor de onderwaternatuur. Zo kunnen vissen en bodemnatuur profiteren van een nieuw gecreëerd leefgebied. In het project de Rijke Noordzee worden kunstriffen en oesters uitgezet en de mogelijkheden onderzocht voor natuurversterking in windparken.

Natuurmonumenten steunt het Noordzeeakkoord. Het is een belangrijke stap voor meer bescherming van natuur en meer duurzame energie. Er is nog steeds een gebrek aan kennis over de effecten van grootschalige uitrol van wind op zee. Voorzichtigheid is daarom van groot belang.

Lees meer:

• Windparken op de Noordzee; kansen en risico’s voor de natuur (Stichting de Noordzee, 2018)
• Rol wind op zee uit met ook voor natuur (Stichting de Noordzee, 2022). 

Biomassa

Bij het beheer van onze natuurgebieden komen jaarlijks restproducten vrij zoals riet, gras, takken en hout. Veel daarvan vindt een duurzame bestemming als bouwhout of als isolatiemateriaal.  Er is discussie over biomassa als energiebron. Het is hernieuwbaar en raakt niet op, planten en bomen kunnen namelijk steeds weer terug groeien. Maar over de duurzaamheid bestaat discussie. Bij het stoken van hout komen namelijk fijnstof en broeikasgassen vrij. Bovendien ontstaat er een dip in de ‘houtvoorraad’ in het bos tussen oogst en de hergroei die pas later plaatsvindt en decennia tijd kost. Natuurmonumenten voert alleen biomassa af waar dit voor behoud of ontwikkeling van de natuur van belang is. Natuurmonumenten vindt ook dat vrijkomende biomassa uit onze gebieden zo duurzaam mogelijk ingezet moet worden. We zoeken daarom een zo hoogwaardig mogelijke toepassing van deze restproducten. Hout dat gebruikt kan worden als bouwmateriaal moet daar ook voor gebruikt worden. Een voorbeeld is de bouw van de nederzetting op Marker Wadden met hout uit eigen bossen. Op deze manier hou je de opgeslagen koolstof in het hout nog decennialang vast. Niet alle biomassa is hiervoor echter geschikt. Denk aan dunnere takken, riet of snoeiafval. Toch wil Natuurmonumenten niet dat dit verbrand wordt – we gaan per 2024 geen hout en biomassa meer verkopen voor verbranding. Ook verkennen we met partners de mogelijkheden voor bio-gebaseerde producten waardoor de broeikasgassen vastgelegd in deze restproducten niet wordt verbrand maar voor lange tijd vastgelegd. Lees ook ons standpunt over bomen, bos en bomenkap.

Wat doet Natuurmonumenten?

Met robuuste natuurgebieden die broeikasgassen opvangen, aanleggen van klimaatbuffers en het verminderen van onze eigen klimaatvoetafdruk levert onze organisatie haar bijdrage aan een duurzame wereld. Lees meer hierover in ons standpunt over klimaatverandering. Daarnaast maakt Natuurmonumenten zich bij de Regionale Energie Strategiën hard dat windmolens en zonnevelden op de juiste plek terechtkomen en niet in de natuur.

Wat kan jij doen?

Iedere dag kun jij het verschil maken met milieubewuste keuzes om klimaatverandering te beperken of de effecten daarvan te verzachten:

• Kijk voor inspiratie voor groen gedrag bij Milieu Centraal of HIER.
• Heb je plannen om een natuurgebied te bezoeken? Kom dan wandelend, op de fiets of met  openbaar vervoer.
• Ontvang tips om je tuin en buurt klimaatproof te maken